Το επιβλητικό βουνό Μπούμιστος βρίσκεται στο Ξηρόμερο και έχει υψόμετρο 1.576 μ., είναι το δεύτερο ψηλότερο των Ακαρνανικών, με διαφορά μόλις λίγων μέτρων από την Υψηλή Κορυφή (1.589 μ.). Ακολουθούν το Περγαντί (1.423), ο Σέρεκας ή Τσέρεκας (1.171 μ.) , το Καλαβούνι (920 μ.), η Βελούτσα (828 μ.), η Βίτσι (840 μ.) κ.ά.
Τα Ακαρνανικά όρη, που δεσπόζουν στη δυτική πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, έχουν δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο τοπόκλιμα επηρεάζοντας το περιβάλλον και ζωογονώντας την ευρύτερη περιοχή. Αυτή ακριβώς η γεωγραφική τους θέση, η ορεογραφία τους, και το μικροκλίμα τους είναι που τους έχουν προσφέρει μια μοναδική βιοποικιλότητα. Το γεωλογικό υπόβαθρο των Ακαρνανικών παρουσιάζει ιδιαίτερο και μεγάλο ενδιαφέρον. ......
Η κεντρική Ακαρνανική οροσειρά αποτελεί συνέχεια των ηπειρωτικών οροσειρών, νοτίως του ευρύτερου τεκτονικού βυθίσματος του Αμβρακικού, που καλύφθηκε από τη θάλασσα περίπου πριν από 10.000 χρόνια και σχημάτισε τον ομώνυμο κόλπο. Δυτικά, πάνω από τις ακτές βρίσκεται ο Σέρεκας, που οριοθετεί τα Ακαρνανικά δυτικά. Ανατολικά οριοθετούνται από το μεγάλο βύθισμα από την Αμφιλοχία, μέχρι το Αιτωλικό (Αμβρακικού κόλπου – Αιτωλικού κόλπου), όπου σχηματίζει τους μοναδικούς υδροβιότοπους των λιμνών της Αμβρακίας (ή Ρίβιο ή Λιμναία) και του Οζερού (ή Γαλίτσα), μέρος της το διατρέχει ο Αχελώος.
Ο Μπούμιστος, το βουνό των Κατσαντωναίων και άλλων κλεφτών, στέκει αγέρωχος στο διάβα των αιώνων και έχει συνδέσει το όνομά του με πάμπολλους θρύλους και διηγήσεις για κλέφτες, λήσταρχους, νεράιδες και ξωτικά. Το επιβλητικό αυτό βουνό, που από την Αιτωλία κλείνει τον ορίζοντα δυτικά, καταφέρνει να σε σαγηνεύσει με την ξεχωριστή άγρια ομορφιά του. Το χειμώνα συχνά είναι ασπρισμένο, την άνοιξη γκριζοπράσινο, το καλοκαίρι λαμπερό, αφού οι πέτρες του αστράφτουν στις πρωινές ηλιαχτίδες.
Τα λιγοστά δέντρα στην ανατολική του πλευρά γίνονται το καλοκαίρι το ημερήσιο σπίτι των κοπαδιών, που τα βράδια ανεβαίνουν να βοσκήσουν στις απόκρημνες πλαγιές του.
Το βράδυ πού και πού αστράφτει καμμιά φωτιά που έχουν ανάψει κάποιοι τσομπάνηδες, όσοι από αυτούς ανεβαίνουν ακόμα να βοσκήσουν τα κοπάδια τους. Παλαιότερα ήταν πάρα πολλοί, που το βράδυ το βουνό απ’ τις φωτιές έμοιαζε μέρος του ουρανού. Σαν αστέρια λαμπίριζαν από μακριά οι φωτούλες τους. Το βράδυ είναι κρύο στο βουνό, μόνο με τη φωτιά και με την κάπα το βγάζεις.
Στους πρόποδές του «κουρνιάζουν» τα χωριά Αετός, Αρχοντοχώρι, Κομπωτή και Παναγούλα, αλλά και πολλά εξωκλήσια. Αν ο Μπούμιστος από την ανατολική του πλευρά είναι γυμνός από βλάστηση, γεμάτος κοφτερά βράχια, πέτρες, και γκρεμνούς -μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού είναι τα δέντρα ανατολικό. Ένα γέρικο έλατο που «ξέμεινε» από αυτήν την πλευρά οι ντόπιοι το λένε Παλιοέλατο- από τη βόρεια πλευρά είναι γεμάτος βλάστηση, με αριές, βελανιδιές, κέδρους, πουρνάρια και ένα μοναδικό δάσος Κεφαλληνιακής Ελάτης (Abies cephalonica).
Από εδώ τρέχουν και αρκετές πηγές, που κάποτε ύδρευαν το χωριό Κομπωτή και τον οικισμό Στεβενά. Η έκταση του δάσους αυτού υπολογίζεται σε 2.000 στρέμματα περίπου και είναι εξίσου μοναδικό- λόγω της γεωγραφικής του απομόνωσης- όσο και το αντίστοιχο του Αίνου της Κεφαλλονιάς.
Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση, το δάσος της μαύρης ελάτης που βρίσκεται στον Μπούμιστο έγινε από σπόρους που έφερναν κάθε χρόνο από τα Άγραφα οι Κατσαντωναίοι με τα τσαρούχια τους. Το δάσος αυτό είναι το μοναδικό δάσος ελάτης στα Ακαρνανικά βουνά, που ως επί το πλείστον είναι γυμνά από δάση.
Στον Μπούμιστο επιβιώνουν αρκετά άγρια ζώα, όπως η αλεπού, το κουνάβι, ο ασβός, ο σκαντζόχοιρος, ο λαγός, το αγριογούρουνο κ.ά.
Μέχρι και τη δεκαετία του 1970 υπήρχαν τσακάλια (Canis aureus) και λύκοι (Canis lupus). Επίσης υπάρχουν δύο είδη χελώνας, η Κρασπεδωτή Χελώνα (Testudo marginata) και η Ονυχοχελώνα (Testudo hermanni hermanni), και διάφορα φίδια όπως το κονάκι (Anguis fragilis) και σαύρες. Η ευρύτερη περιοχή των Ακαρνανικών έχει και ένα μοναδικό ορνιθολογικό ενδιαφέρον, γιατί είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον Αμβρακικό, το Δέλτα του Αχελώου και τους υγροτόπους των μεγάλων λιμνών της Αιτωλοακαρνανίας. Εδώ διαβιούν 127 καταγεγραμμένα είδη πουλιών, πολλά από τα οποία εξαιρετικά σπάνια και ιδιαιτέρως απειλούμενα.
Τα Ακαρνανικά όρη αποτελούν τον τελευταίο βιώσιμο θύλακα για το όρνιο (Gyps fulvus) στη Δυτική Ελλάδα και έναν από τους ελάχιστους εναπομείναντες στην ηπειρωτική χώρα. Ο Μπούμιστος αποτελεί για τα όρνια το σημαντικό χώρο τροφής, κυρίως γιατί στο βουνό, αλλά και στις γύρω περιοχές, διατηρούνται χιλιάδες αιγοπρόβατα και αγελάδες ελευθέρας βοσκής, τα οποία εκτρέφονται με παραδοσιακό τρόπο. Σημαντικότερο όλων είναι ότι τα βράχια των δυτικών πλαγιών του Μπούμστου, πάνω από το χωριό Παναγούλα, χρησιμοποιούνται ως κούρνιες από τα Όρνια.
Το χειμώνα του 2011 καταγράφηκε στον Μπούμιστο ο μέγιστος αριθμός των 25 όρνιων, ενώ συνολικά στο ευρύτερο ορεινό σύμπλεγμα εκτιμάται με ασφάλεια ότι υπάρχουν τουλάχιστο 28 άτομα του είδους.
Φθάνοντας στην κορυφή του Μπούμιστου, μένεις κυριολεκτικά άφωνος από την θέα, τις ολοστρόγγυλες κορυφές, τον βουνίσιο αέρα, τη μοναδική ατμόσφαιρα και το σπάνιας ομορφιάς τοπίο. Το θέαμα από το γιγάντιο βουνό είναι εκπληκτικό.
Σε ένα επιβλητικό πανόραμα, παρελαύνουν τα Ακαρνανικά Όρη, το οροπέδιο Ασσάνι, το περίφημο δάσος της Ελάτης, τα παλιά χωριά Αχυρά, Κομπωτή, Στεβενά και Βούστρι, η κοιλάδα και το ποτάμι της Νύσσας και τέλος ο Αμβρακικός Κόλπος και τα βουνά της νότιας Ηπείρου. Από τις κορυφές του θα αγναντέψουμε το Ιόνιο Πέλαγος, τον Μύτικα, τον Κάλαμο, το Μεγανήσι, τη Λευκάδα, την Κεφαλλονιά, την Ιθάκη και τις Εχινάδες. Το βλέμμα μας θα φτάσει στις μεγάλες λίμνες της Αιτωλίας, στις Λιμνοθάλασσες και στις κορυφές των Παναιτωλικών και των βουνών των Αγράφων.
Γ.Σ.Μ.
